MOOIE MUZIEK

 

Radiozenders laten hun luisteraars regelmatig vertellen, wat zij de mooiste muziek vinden. Daar wordt dan een top 400 of een top 2000 van samengesteld. Een handige vorm van marktonderzoek. Je bindt luisteraars aan je programma en je weet wat je de rest van het jaar moet draaien om je luisteraars te behouden.
Programmamakers zijn overigens niet alleen geïnteresseerd in wèlke muziek men het mooiste vindt. Ze willen ook weten, waaròm. Het blijkt nog een hele klus om dat goed uit te leggen. Als het over populaire liedjes gaat, dan hoor je antwoorden als:
‘het is een lekker opgewekt nummer, ik word er altijd zo vrolijk van’
‘ik vind het gewoon een goed nummer, het gaat door merg en been’.
Andere liefhebbers verklaren hun waardering voor de muziek vanuit hun eigen ervaringen.
‘Ik zat op de Brouwersdam in Zeeland naar de ondergaande zon te kijken, mijn relatie was net vier weken daarvoor uitgegaan, en toen hoorde ik dit nummer voor het eerst’.
Op welke wijze mensen hun waardering ook uitleggen, het lijkt er altijd om te gaan dat de muziek bij hen een bepaalde emotie heeft geraakt.

In de klassieke muziek is dit al niet anders. Je komt in deze muzieksoort wel meer gestudeerde explicateurs tegen. Mensen die veel meer woorden gebruiken om uit te leggen, waarom een bepaalde uitvoering mooi is. Zoals bijvoorbeeld op zondagmiddag op Radio 4 in het programma Discotabel.

Hierin bespreekt een steeds wisselend panel van muziekjournalisten, musici en muziekwetenschappers nieuwe en oude muziekopnamen, onder leiding van presentator Hans Hafmans, de Jack van Gelder van de klassieke muziek.
Dat de ene uitvoering mooier is dan de andere, wordt door de panelleden onderbouwd met verwijzingen naar de dynamiek, het tempo of de ‘frasering’. Soms zijn het speciale details, zoals ‘een mooie houtblazersectie’, een goed gebalanceerde opname of een mooie concertzaal (‘lijkt me de Wigmore Hall in Londen’). Het meest doorslaggevende argument, het argument dat het steeds weer wint van alle andere argumenten is, dat ‘musici hier hun eigen verhaal vertellen’. Welk verhaal er wordt verteld, is mij vaak niet duidelijk.
De panelleden weten niet alleen veel van muziek, maar ook van de geschiedenis, van de tijdgeest en niet in de laatste plaats van de persoonlijkheid van de componist. Dat zijn kennelijk onmisbare elementen om te kunnen duiden of de uitvoering van de muziek ‘mooi’ is. Zo liet dirigent Jan-Willem de Vriend onlangs in Pauw en Witteman weten, dat de snelle strijkersnootjes aan het begin van de 9^e symfonie van Beethoven verwijzen naar een 19^e eeuwse voorloper van een asfalteermachine die toenterijd het geluid op straat in Wenen beheerste.
Afgelopen jaar was ik tijdens het festival Oude Muziek in Utrecht bij een uitvoering van Zelenka’s Missa Omnium Sanctorum. Ik was diep onder de indruk van de pracht van dit werk. Via YouTube leerde ik daarna nog veel meer missen en andere vocale werken van Jan Dismas Zelenka kennen. Alleen al de naam van de componist vind ik intrigerend. Zelenka was een tijdgenoot van Bach. Hij werkte in Dresden, Bach in Leipzig. Zelenka was katholiek, Bach protestant.
Waarom vind ik de muziek van Zelenka zo mooi? Hierbij geef ik mijzelf het podium om in enkele regels uit te leggen, wat er zo mooi aan is.
“Het zijn fraaie harmonieën, een afwisseling van koorzang en solozang. Allerlei emoties komen langs, smart, opgewektheid, toewijding. Bovenal sprekt het tempo mij aan. Zelenka is Bach op 45 toeren. Er zit een energie in, een drive, en een opgewektheid zelfs als de toonsoort in mineur staat”.
Moet ik verder zoeken welk verhaal hier wordt verteld? Duiken in de persoon van Zelenka?
Ik stop met verklaren en uitleggen.
Ik vind Zelenka gewoon mooi. Ik word er vrolijk van. Nooit gedacht dat ik  van een katholieke mis nog eens vrolijk zou worden.
Et  unam sanctam catholicam et apostolicam ecclesiam! Tafels en stoelen aan de kant!
Luister zelf maar.