DE SYNODEVADERS MAKEN ZICH ZORGEN

273 waren zij in getal, de kardinalen en bisschoppen die onlangs bijeen waren in Rome. 

Op de foto’s in de krant zie je de paarse en rode kalotjes feestelijk gemengd in onderhoudend gesprek met elkaar. De ketting met het zilveren kruis hangt boven de brede, glimmend gekleurde sjerp die om de uitdijende buik spant. Tussen alle grijze blanken schuift een jonge, donkere Afrikaanse bisschop door.

Twee weken zijn de synodevaders bij elkaar geweest. Er waren intensieve discussies. Meer dan 800 tekstvoorstellen werden besproken. Het onderwerp van gesprek gaf daar alle aanleiding toe. De 273 mannen, bijna allen bejaard en zonder uitzondering ongehuwd, lieten hun licht schijnen over gezin en huwelijk.

Dat is natuurlijk volkomen terecht.

Het gezin, de bakermat van een gezonde ontwikkeling, ligt onder druk. In Nederland eindigt inmiddels 36% van de huwelijken in een echtscheiding. Kinderen van gescheiden ouders bevolken meer dan gemiddeld de wachtkamers van de hulpverlener. Het aantal vechtscheidingen neemt toe. Echtscheiding wordt ‘overgedragen’. Kinderen van gescheiden ouders hebben als volwassene vaker moeite om een relatie in stand te houden. De verhoudingen  in samengestelde gezinnen worden ingewikkeld: ‘jouw kinderen maken ruzie met mijn kinderen wie er met onze kinderen mag spelen’. Kinderen vragen zich af welke van de vier oma’s dit weekend nu weer komt oppassen.

Pedagogen en scheidingsdeskundigen vragen daarom al een aantal jaar aandacht voor de relatieproblematiek. Onlangs nog in Trouw: ‘Aanstaande ouders zijn slecht voorbereid op hun nieuwe rol en hebben vaak niet door dat een kind je relatie ingrijpend verandert.’ (….) ‘Van alle jonge stellen krijgt 83 procent te maken met een relatiecrisis na de komst van een baby’.

Dat er iets niet goed gaat, is duidelijk. Maar wat zijn de oorzaken?

Kan men niet goed communiceren met elkaar?

Liggen de verwachtingen te hoog?

Hebben de ouders het te druk met van alles en nog wat?

Of denken de partners op de eerste plaats aan zichzelf?

Zonder een duidelijk antwoord op de vraag naar de oorzaken worden er door de deskundigen volop aanbevelingen gedaan. Aanstaande ouders zouden op cursus moeten om te leren wat het ouderschap inhoudt. Oude rituelen worden van stal gehaald. In België heeft een hoogleraar de Ouderschapsbelofte bedacht, een soort vijf geboden voor verstandig ouderschap (‘Wij beloven, dat je in een liefdevol gezin opgroeit en besteden aandacht aan jou, onze relatie en de sfeer in huis’).

Het zou zo maar kunnen zijn, dat zo’n belofte in goede aarde zou vallen bij de synodevaders.

Denk overigens niet dat de bisschoppen en kardinalen niet weten wat er in de wereld aan de hand is. In het slotdocument van de bisschopssynode 2014, die ook al het gezin als onderwerp had, wordt onder meer gesproken over het te ver doorgeschoten individualisme, vechtscheidingen, emotionele instabiliteit, de verspreiding van pornografie, de rol van internet en het geweld tegen vrouwen.

Studeren kunnen ze in Rome wel.

Als het aankomt op oplossingen vallen de synodevaders echter weer eeuwen terug. De leer van de kerk dient gehandhaafd te worden. Zo mogen mensen die hertrouwd zijn niet meer deelnemen aan de communie. Een groep hervormers onder aanvoering van kardinaal Marx (!) stelde nog voor om hertrouwden een tweede kans te bieden. Men zou dan na een scheiding een boetetraject moeten volgen. Niet een eenmalige biecht, maar een traject. Hoeveel rondjes op je knieën rond de kerk?

Zou niet één van d e kardinalen zich tijdens het brevieren wel eens afvragen, hoe ver men zich met de oude kerkelijke  regels buiten, in ieder geval, de huidige westerse samenleving plaatst?

Kardinaal Eyk zei dat hij erg vermoeid was. Hij en zijn collega’s hadden in Rome twee weken keihard gewerkt. Net als vaak bij jonge echtparen voorkomt, was er te weinig tijd voor ontmoeting en informele uitwisseling.

Dat gold, volgens een goed ingelichte bron, niet voor de twee oude kardinalen, die tijdens een pauze op een bankje in de tuin van het Vaticaan zaten. Het gesprek ging over het celibaat.

‘Zullen wij het nog meemaken, dat het celibaat wordt opgeheven?’, vroeg de een openhartig aan de ander.

‘Nou’, zei die ander na een lichte aarzeling, ‘ik geloof niet dat wij dat nog zullen meemaken’.

‘Maar onze kinderen denk ik wel’.

IS DAT WEL GOED VOOR U?

Het tijdschrift Zorg+Welzijn luidde vorige week de noodklok: Steeds meer alcoholverslaving onder ouderen. Huisarts en Wetenschap bericht: ‘de frequentie van het alcoholgebruik onder 55-plussers is gemiddeld hoger dan onder jongeren, en zij drinken ook vaker dagelijks. In 2008 gebruikte 71% van de 65-plussers per dag meer dan 1 glas alcohol.’

Weg dus met al die zorgen om comazuipende jongeren en overlast van laveloos jongvolk in het uitgaanscircuit. Dat is klein bier vergeleken met al die glaasjes die ouderen vaak in stilte achteroverslaan.  Het zijn nu eens de ouderen die onze aandacht verdienen!

Het alcoholgebruik per oudere neemt ook nog eens fors toe. Ouderen hebben tijd en geld. Daarnaast zijn er ouderen die drinken om de eenzaamheid te verdrijven of om te ontsnappen aan gezondheidsklachten of andere problemen.

Wij 55-plussers drinken er dus lustig op los. Artsen vinden dit riskant. Een senior is namelijk door een verminderde werking van organen juist minder goed tegen alcohol bestand. Ook de combinatie van alcohol en medicatie kan verkeerd uitpakken. Gebruik je als oudere teveel alcohol dan kan dat leiden tot een veelheid aan lichamelijke klachten. Je komt eerder op je snufferd terecht (botbreuken) en – last but not least – je gaat eerder dood.

Gezondheidsvoorlichters raden ouderen daarom aan om niet meer dan 7 glazen per week te drinken en maximaal 2 of 3 glazen per keer. Volgens anderen is dit nog te veel. Kom daar maar eens mee aan bij de biljarttafel in de dorpskroeg of de kaarttafel op de ouderensoos.

Artikelen over alcoholgebruik onder ouderen eindigen steevast met aanbevelingen om de signalering van overmatig gebruik door ouderen te verbeteren en vroegtijdig in te grijpen. Na het ethisch appèl van de Blauwe Knoop is er nu het gezondheidsappèl.

Bij mij roepen deze artikelen twee vragen op.

1.    Is het erg dat ouderen meer alcohol gebruiken dan strikt genomen goed is?

Als iemand op latere leeftijd door de drank zijn huwelijk verwoest, zijn kinderen nooit meer ziet en eenzaam drinkend ten onder gaat, dan lijkt me dat reden om hulp aan te bieden. Maar wat te denken van een oudere, die 3 glazen per dag drinkt, geen enkele overlast geeft, maar door het drinken wel eerder ziek wordt en eerder dood gaat? Geeft dit aanleiding voor een stevig gesprek?

Misschien zouden we in dit geval wel het rijbewijs moeten afpakken.

2.    Is vroegtijdig ingrijpen haalbaar?

De zegeningen van de alcoholpreventie zijn beperkt. Over de resultaten van het voorkómen van verslaving onder ouderen heb ik helemaal niets kunnen vinden. In zijn algemeenheid is bekend, dat je via voorlichting kennis kunt overdragen. Daarom is het zinvol om ouderen te vertellen dat hun lichaam minder goed bestand is tegen alcohol.

Kennis alleen echter leidt niet tot gedragsverandering. Elke roker weet dat hij een grotere kans heeft op longkanker en een korter leven. Toch roken mensen door. Zo zijn er ook ouderen die in volle bewustzijn ervoor kiezen om meer te blijven drinken dan goed voor hen is.

Ten aanzien van de rol van de huisarts in de vroegtijdige signalering wil ik nog een vraagteken plaatsen. Uit een enquete van Medisch Contact bleek, dat 60% van de huisartsen niet naar het alcoholgebruik van de patient vraagt, ook als de klachten er wèl aanleiding toe geven. De reden hiervan laat zich raden. Bijna 90% van de huisartsen lust zelf graag een borrel.

Voor wie zijn alcoholgebruik wil testen volgt hieronder een veelgebruikte vragenlijst voor eerste screening. Beloon jezelf na het invullen met een lekker kopje kruidenthee. Met een slagroomgebakje.

1 Hoe vaak drinkt u alcoholische dranken?

(0.0) Nooit
(0.5) 1x per maand of minder
(1.0) 2 tot 4 x per maand
(1.5) 2 a 3 x per week
(2.0) 4 x of vaker per week

2 Hoeveel alcoholische dranken gebruikt u op een typische dag waarop u alcohol drinkt?

(0.0) 1 of  2
(0.5) 3 of 4
(1.0) 5 of 6
(1.5) 7 tot 9
(2.0) 10 of meer

3 Ergert u zich wel eens aan mensen die opmerkingen maakten over uw drinkgewoonten?

(0.0) Nee
(1.0) Ja

4 Voelt u zich wel eens schuldig over uw drinkgewoonten

(0.0) Nee
(1.0) Ja

5 Drinkt u wel eens 's ochtends alcohol om de kater te verdrijven?

(0.0) Nee
(1.0) Ja

Score: tel de punten die voor het gekozen antwoord staan op. Een score van 2,5 of hoger duidt op mogelijk problematisch alcoholgebruik. Neem dan contact op met je huisarts. Je kunt op zijn minst ervaringen uitwisselen.

GAAN WE ACHTERUIT?

Het regende deze week en het was koud. Het Nederlands elftal verloor weer eens en uit de krant kwam er een stroom van slecht nieuws over oorlogen, aanslagen en ontheemden. Rusland bedreigt Europa en IS wil  het Westen een kopje kleiner maken.

Het lijkt wel of het steeds slechter gaat met de wereld.

Ik zag weinig redenen om te zingen of grappen te maken. Terwijl dat nu juist de dingen zijn, die ik graag doe.

We zijn over het hoogtepunt van de welvaart heen, denk ik wel eens. Onze generatie heeft een mooie tijd meegemaakt. Een tijd van groeiende welvaart en meer vrijheid. Van meer zeggenschap en meer vrije tijd. Van huizen die drie keer in waarde zijn gestegen.

Maar nu gaan we de andere kant weer op.

Zo maalde het nog een tijd verder in mijn hoofd.

Ik vroeg me af of er werkelijk sprake is van een toename van ellende  of dat het met mijn leeftijd te maken heeft? Komen deze negatieve gedachten wellicht eerder op als je ouder wordt?

Als je het leven ziet als een berg, dan ben ik als zestiger onmiskenbaar weer aan het afdalen. Dan kijk je wat vaker om en denk je aan de mooie dingen die je beleefd hebt. Je haalt met vrienden herinneringen op. Vroeger was het nieuwer, spannender, beter…

Nu zie ik een dalende lijn voor me. Ik hoor in mijn omgeving over ernstige ziektes. Ik moet nog even niet denken aan wat mij te wachten staat. Als jongere heb je een doel voor ogen, je wilt wat bereiken. Maar als je kinderen het huis uit zijn en je pensioen bereikt is, wat…

Ho. Stop.

Ik roep mijn gedachtenstroom over de achteruitgang en de ouderdom een halt toe.

Als er één ding beter is dan vroeger, dan is het de gestegen welvaart en de verlenging van de levensverwachting. Wat Henk Krol in zijn ribbroek ook mag beweren, ouderen hebben het nu beter dan een paar generaties terug. Toen waren de mensen blij als ze de 65 haalden. Ze werkten door tot aan hun dood. Nu hebben we na onze pensionering gemiddeld genomen nog zo’n twintig jaar te gaan. Twintig jaren die we zelf kunnen invullen.

We hoeven ons niet te laten opsluiten in een ouderendorp in Florida met acht golfbanen, veertien zwembaden, twaalf bioscopen en een veelvoud aan beveiligers.

Je kunt jezelf nieuwe doelen stellen, persoonlijk en maatschappelijk. Je kunt nieuwe dingen leren en vanuit je levenservaring bijdragen leveren aan maatschappelijke doelen. In de Trouw stond deze week het verhaal van een dominee die na een lang werkend leven een opleiding tot seksuoloog had gevolgd en nu echtparen hielp bij sexproblemen. God heeft de mens immers ook met geslachtsdelen geschapen.

Wat je ook doet, je kunt als oudere wat kalmer aandoen en wat vaker op vakantie.

Er is minder druk in de derde levensfase. Je hoeft je niet meer te bewijzen. Veel ouderen kunnen meer genieten en tegenslagen gemakkelijker opvangen. Ouderen zijn vaak milder. Zelfs bij de conservatieve kardinaal Simonis, wiens missie het was om de katholieken in Nederland weer aan de orthodoxe regels van de kerk te onderwerpen,  zag ik tijdens een televisie-interview een milde kant.

Ouderen kunnen tegen een stootje. Dat depressie en somberheid bij de ouderdom horen is een mythe.

Kortom, als je ouder wordt is er genoeg te zingen en te lachen.

Vorige week zei mijn kleindochter van vier tegen een wildvreemde vrouw op straat, zonder enige inleiding of aankondiging: ‘ik heb wel een beetje een gekke opa’.

Buiten regent het nog steeds. De kou is het huis in getrokken.

De radio bericht over oplopende spanningen in Israël. Politici slagen er maar niet in om afspraken te maken die de opwarming van de aarde tegengaan. In Zweden is een asielzoekerscentrum in de fik gestoken. Vorige week werden er veel dichterbij huis, in Woerden, vuurwerkbommen naar een opvangcentrum gegooid. 

Het ziet er echt naar uit dat het slechter gaat in deze wereld. Of ik nu ouder word of niet. 

 FLUITEN EN KRASSEN

Toen ik zes jaar was achtte mijn vader de tijd rijp om mij de beginselen van de muziek te leren.

Ik leerde blokfluit spelen, in navolging van mijn oudere broer en zussen.

Mijn vader legde mij op zondagmiddag met veel geduld uit, hoe ik mijn vingertjes op de gaatjes van de fluit moest leggen. Dat kostte de nodige inspanning. Lag er maar één vingertje niet goed, dan ontsteeg er een schel hoog geluid aan het instrument. Turend naar de nootjes in het boekje stak ik het mondstuk van de fluit te ver in mijn mond, zodat mijn vader herhaaldelijk het vocht uit het instrument moest halen.

Na een aantal weken oefenen wachtte de eerste beloning. Ik kon een eenvoudig melodietje spelen en ontving de complimenten van mijn moeder.

Het bespelen van de blokfluit was overigens  niet het doel, het was een opmaat voor iets groters.

Mijn vader was een muzikale man. Als kind speelde hij op een kloppiano. Volgens de overlevering kon hij al op zeer jonge leeftijd in alle toonaarden het Stabat Mater spelen. De organist van de kerk had er twee dikke repen chocola voor over. Later kreeg mijn vader een viool. Van toen af aan speelde hij elke avond zijn toonladders en melodieën. ‘Het leek of hij er nooit genoeg van kreeg’, zo omschreef mijn tante Jo zijn hartstocht voor de muziek. Bij de jongerenvereniging gaf hij zangles en dirigeerde hij uitvoeringen.

Mijn vader rond 1935

Zo’n passie voor muziek, die wil je wel op je kinderen overbrengen. Het leren van muziek was daarom bij ons thuis een onderdeel van de opvoeding.

Toen ik via de blokfluit noten had leren lezen, was de tijd aangebroken om een instrument uit te  kiezen. Helaas had tot op dat moment nog niemand voor mijn vaders lievelingsinstrument, de viool, gekozen. Mijn oudste zus had het even geprobeerd, maar was al snel op de piano overgestapt. Net in die tijd viel aan ons gezin een viool toe uit de nalatenschap van een oom van mijn moeder. Er was geen ontkomen meer aan: ik ‘koos’ voor de viool.

Een viool is een mooi strijkinstrument, maar het duurt jaren voor je er iets prachtigs uit kunt halen. Anders dan bij de piano liggen de noten niet voor je klaar, je moet ze zelf maken met je vingers. En leg je je vingers een millimeter verkeerd dan krijg je, net als bij de blokfluit, onzuivere tonen. Daarnaast vraagt het strijken met de stok de nodige ervaring. In de beginjaren produceer je slechts  gekras.

Ik was veel liever buiten aan het voetballen of aan het klimmen in de knotwilgen voor ons huis, maar het kwam niet in mij op om nee te zeggen tegen de viool en zeker niet tegen mijn vader. Ik deed trouw mijn oefeningen en ging vooruit.

Mijn vader en ik - 1964

Zo kraste ik na enige tijd de eerste kerstliedjes bij de piano. Bij het afscheid van juffrouw Witkamp van de lagere school speelde ik met de tweeling Staal voor een vol Verenigingsgebouw een boerendansje.

En toen er op een zondagmiddag een gast uit Utrecht kwam voerde ik met mijn vader een paar vioolduetjes op. Na afloop zei de man, niet gespeend van kennis van muziek noch van tact in de omgang: ‘Ik vond het wel mooi, maar’, en hierbij richttte hij zicht tot mijn vader, ‘U speelde een beetje vals’.

Mijn vader bracht mij vooral de plicht bij om te oefenen. De bevlogenheid die hij als kind had, wist hij niet door te geven. Ik speelde niet elke avond, alsof ik er nooit genoeg van kreeg.

Hoe ouder ik werd, hoe meer de plicht mij begon op te breken. Ik verzuimde steeds vaker mijn oefeningen. Toen radio Veronica de standaard was geworden en de Beatles doorbraken, was het gauw gedaan met mijn muzikale carrière en borg ik de viool voorgoed op in zijn kist.

Sommige dingen hebben tijd nodig.

Mocht mijn vader nu vanuit de hemel toekijken en zien hoe ik met muziek bezig ben, dan kan hij niet  anders dan glimlachend en tevreden constateren: ‘het is toch niet voor niets geweest’. 

WEIN, WEIB UND GESANG

De trossen met druiven hangen zwaar onderaan de ranken op de stenige hellingen langs de Moezel. Waar we ook kijken zien we de parallelle rijen groene struiken, de takken keurig langs palen en draden geleid. Het ruikt er zurig.

Een wijnboer in een grijze jas komt tussen twee rijen omlaag gelopen. Hij heeft een klein, buisvormig apparaatje in zijn hand. Daarmee kan, zo vertelt hij, het suikergehalte van de druiven gemeten worden. Hij is er tevreden over. Hij gaat zijn kinderen, broers, neven en nichten, en al wie een kniptang heeft, optrommelen om de volgende dag te beginnen met oogsten.

Ik wandel met mijn kamerkoor Decibelle over de heuvels langs de meanderende Moezel. We overnachten in Lösnich, een klein plaatsje, zo ongeveer halverwege Trier en Koblenz. Het toeval wil, dat in ditzelfde weekend in Lösnich het jaarlijkse Weinfest wordt gehouden. Elke wijnboer opent dan zijn schuren of zet een feesttent in zijn tuin . De hoofdstraat in het dorp wordt afgesloten voor het verkeer en waar je ook kijkt staan er rijen tafels en banken rond een tap van wijn en bier.

Her en der zitten plukjes mensen aan de tafels. Men drinkt een glas of doet zich in de avondkilte tegoed aan een plastic bordje lauwe frietjes en donkergebakken Schweinegebrat. De Riesling wordt in glazen van 0,2 liter verkocht. Of per fles natuurlijk.

Gesang  is er ook in ruime mate.

In de schuur van Weingut Orthmann speelt een bandje. Er zit een aantal mensen op de grond in een rij, dicht tegen elkaar aan, de benen gespreid, heen en weer wiegend op de tweekwartsmaten van de schlager. Het is niet duidelijk of dit een lokaal gebruik is of dat de feestvierders te vermoeid zijn om op hun benen te staan. Buiten bij Hotel Heil wiegt een oud echtpaar zachtjes mee op the sultan of swing, gespeeld door een stel oude rockers. De leadzanger lijkt als twee druppels water op Henk Krol van 50+.

Wijzelf hadden natuurlijk overdag onze bijdrage geleverd aan het Gesang. Het is sinds jaar en dag gebruikelijk, dat de partituren meegaan op het wandelweekend. Zingen en wandelen gaan goed samen, al doen we het nooit tegelijkertijd. Passeren we een kerkje of een kapel, dan voelen we even of de deur open is. Dan nodigen we onszelf uit naar binnen te gaan, leggen her en der de rugzakken, wandelstokken, dassen en jassen in de banken en verzamelen ons rond het altaar om in die mooie akoestiek van ons eigen gezang te genieten. Het klinkt in een godshuis zoveel mooier dan tussen de wijnranken of in een hooiberg.

In de Sankt Stephan in Zeltingen-Rachtig.

Foto’s: F. de Reeper

Met de Wein en het Gesang zat het dus wel goed tijdens ons weekend in Lösnich, maar hoe was het met die Weiber? Daar moet ik natuurlijk ook wat over schrijven. Dat plaatst mij echter wel voor een probleem, want alles wat ik hierover zeg kan verkeerd opgevat worden. Ik zit nu al een geruime tijd geblokkeerd achter het toetsenbord.

Als ik zou schrijven dat we met een paar lekkere wijven op wandelweekend waren, dan begeef ik mij, ook al zou mijn uitspraak waar zijn, ver buiten de ongeschreven code van het koor en dan hoef ik er nooit meer terug te komen.

Zou ik daarentegen in dit blog vermelden  dat ik met enkele  overjarige, rimpelige vrouwspersonen op pad was, dan zou mij, ook al spreek ik de waarheid, hetzelfde lot treffen.

Ik moet dus op mijn woorden passen, je doet het niet gauw goed.

Er wandelden aardige vrouwen mee met wie het fijn converseren was. Ze hadden meestal nog wel iets van gedroogde abrikozen of zo bij zich om uit te delen. Dat werkte verbindend. We hebben nog wat gedanst bij Hotel Heil. En tijdens het wandelen ritsten zij de pijpen van hun broeken, dat vond ik wel een mooi gebaar.

In ieder geval ben ik blij, dat ik in een gemengd koor zing. Ik geloof niet dat ik de aanleg heb om gelukkig te worden in een mannenkoor.

Wer nicht liebt Wein, Weib und Gesang, der bleibt ein Narr sein Leben lang.

Zo zegt men het in Duitsland.