DE WARMTE VAN EEN ALT

Mocht men mij onverhoopt in een quiz vragen om drie wereldberoemde, nog actieve alten te noemen, dan zou ik, ondanks dat ik dagelijks evenveel klassieke muziek luister als een gemiddelde Nederlander televisie kijkt, met mijn mond vol tanden zitten. In nagenoeg alle concerten die ik de laatste jaren heb bijgewoond werd de altpartij door een countertenor vertolkt.

Kijk je in Wikipedia naar de lijst van klassieke zangeressen, die een plekje hebben in de online encyclopedie, dan staan er bijna uitsluitend (mezzo-)sopranen. Kortom, de alt lijkt een uitstervend ras.

Met name in de oude muziek hebben countertenoren het werk van de alten overgenomen. In de 17^e en 18^e eeuw werden alle partijen door jongens of mannen gezongen. De inzet van countertenoren past daarom goed bij de historische uitvoeringspraktijk.

Countertenoren zingen meestal technisch perfect. Zij laten hun stem elastisch en zuiver in de hoogte rondtollen. Dat geeft een mooie klank zonder rafels. Ze hebben daarbij het voordeel dat zij niet met een stembreuk te maken hebben. Andreas Scholl, Philippe Jaroussky, Damien Guillon of Maarten Engeltjes kunnen prachtig zingen.

Toch hoor ik liever een alt.

Het geluid van een alt is warmer en rijker aan klank. Door de borststem hoor je meer verschillende tinten. Wat sommigen te zwaar vinden (‘die stem van Natalie Stutzman kan echt niet bij Bach’) vind ik mooi. Om dezelfde reden hoor ik ook liever een gewone sopraan dan een jongenssopraan. Het jongensgeluid klinkt ijler.

Nog mooier dan een alt vind ik een een contra-alt of lage alt. Dat is warmte, gevoel en melancholie in het kwadraat. Daarvoor zet ik de radio harder. Laat ik het werk uit mijn handen vallen. Of zet ik de auto aan de kant. Dan geef ik me over aan dat hemelse geluid. Kon ik met zo’n alt nog eens een duet zingen!

Kathleen Ferrier en Aafje Heynis waren in de twintigste eeuw beroemd om hun lage timbre. Tik je wereldberoemde alten in op Google, dan kom je hun namen tegen.

Maar ook deze tijd kent zijn mooie contra-alten. Delphine Galou is er zo een.

Ik kan er nog zoveel over schrijven, beter is het om de zangers te horen.

Luister eens naar twee versies van de meest beroemde altaria, Erbarme dich uit de Matthaeus Passion van Johann Sebastiaan Bach. De eerste opname is van de countertenor Damien Guillon, de tweede van Delphine Galou.

http://youtu.be/nZb7FcP84CM

http://youtu.be/BBeXF_lnj_M

(de zangers zetten na ongeveer één minuut in)

Over smaak valt niet te twisten. De een vindt dit mooi, de ander dat.

In het geval van de voorkeur voor een countertenor of een alt speelt er echter nog een ander element mee.

Bij een alt hoor je een vrouw. Bij een countertenor komt er een vrouwelijk geluid uit een mannenlichaam. Dat laatste werkt vervreemdend. ‘Wat is dat voor man, die zo gek vrouwelijk zingt? Is het een achttiende eeuwse castraat? Dan toch zeker wel een homo!’ Alfred Deller, de eerste grote countertenor uit de twintigste eeuw, zette een portret van zijn vrouw en kinderen op de piano om dit soort gedachten tegen te gaan.

Toen ik zelf leerde om hoger te zingen vond ik het aanvankelijk ook raar om mezelf met een hoge stem te horen. Toen ging het niet eens over zingen met een kopstem.

Countertenoren tasten het beeld van de mannelijke identiteit aan. Dat is voor mannen misschien nog meer verwarrend dan voor vrouwen. Mijn hypothese is, dat mannen liever een alt horen en dat het voor vrouwen niet uitmaakt.

Mannelijke zangers kunnen dus het gehele register kiezen. Er zijn zelfs mannen die sopraanpartijen zingen, sopranisten. Vrouwen zijn beperkter in hun keuze. Dat botst met mijn ideaal van gelijkwaardigheid en rechtvaardigheid. Alten moeten de tenoren maar terugpakken door als teneuze te gaan zingen.

Laten de andere alten de podia terugveroveren. Alten aller landen: laat uw arias galmen!